Θεσπρωτίας, νομός

Νομός (1.515 τ. χλμ., 46.091 κάτ.) της περιφέρειας Ηπείρου, στο βορειοδυτικό τμήμα της, με πρωτεύουσα την Ηγουμενίτσα. Περιλαμβάνει τμήμα της αρχαίας Θεσπρωτίας και συνορεύει στα Β με την Αλβανία, στα Α με τον νομό Ιωαννίνων, στα Ν με τον νομό Πρεβέζης και στα Δ βρέχεται από το Ιόνιο Πέλαγος. Διοικητική διαίρεση. Ο ν.Θ. διαιρείται διοικητικά σε 8 δήμους (Ηγουμενίτσης, Αχέροντα, Μαργαριτίου, Παραμυθιάς, Παραποτάμου, Σαγιάδας, Συβότων και Φιλιατών) και 2 κοινότητες (Πέρδικας και Σουλίου). Γεωγραφικά στοιχεία και κλίμα. Το έδαφος του ν.Θ. είναι ορεινό: από τα 1.515 τ. χλμ. μόνο 8 είναι πεδινά και 374 ημιορεινά· τα υπόλοιπα 1.061 είναι ορεινά. Τα όρη του νομού αποτελούν βασικά μέλη της μεγάλης οροσειράς της Πίνδου. Στο βορειοανατολικό τμήμα υψώνονται τα όρη Τσαμαντά (1.806 μ.) που αποτελούν το σύνορο με την Αλβανία. Στο ανατολικό τμήμα, σχεδόν στα σύνορα με τον νομό Ιωαννίνων, υψώνεται η Χιονίστρα (1.644 μ.) ανατολικότερα, με κατεύθυνση Β προς Ν, τα όρη του Σουλίου (κορυφή Αλυσός 1.615 μ.) και δυτικότερα, εντελώς παράλληλα, τα όρη της Παραμυθιάς (1.658 μ.). Στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού, παράλληλα προς την ακτή, υψώνονται τα όρη της Πάργας (927 μ.), που προεκτείνονται στον νομό Πρεβέζης. Στο βορειοδυτικό τμήμα βρίσκονται τα όρη των Φιλιατών (1.064 μ.). Πολλές άλλες κορυφές υψώνονται στο εσωτερικό του νομού: Μεγάλη Ράχη (861 μ.), Κεραμίτσα (1.020 μ.), Φαρμακοβούνι (1.240 μ.) κ.ά. Ανάμεσα στα βουνά, κυρίως κατά μήκος των ποταμών, σχηματίζονται οι ελάχιστες πεδιάδες και πεδινές εκτάσεις του νομού, από τις οποίες, σημαντικότερη είναι η πεδιάδα της Ηγουμενίτσας (160 τ. χλμ.) που σχηματίζεται στις εκβολές του Καλαμά, αποτέλεσμα κυρίως των προσχώσεών του, όπως είναι φανερό και από τα διάσπαρτα ασβεστολιθικά υψώματα. Χαμηλές περιοχές, μάλλον κοιλάδες, σχηματίζονται επίσης στα Α των ορέων της Παραμυθιάς και στα Δ των ορέων της Πάργας. Οι περισσότερες χαμηλές περιοχές του νομού, κλειστές, χωρίς φαινόμενη απορροή, αποστραγγίζονται από καρστικά δίκτυα. Σημαντικότεροι ποταμοί του νομού είναι ο Καλαμάς (Θύαμις) και ο Αχέρων. Ο Καλαμάς, που πηγάζει από τις υπώρειες του Δρίσκου, στον νομό Ιωαννίνων, εισχωρεί στον ν.Θ. μεταξύ Βροσίνας και Λεπτοκαρυάς, ρέει στα Ν, στρέφεται ύστερα προς τα Δ, και εκβάλλει στο Ιόνιο, Β του όρμου της Ηγουμενίτσας, μεταφέροντας άφθονες ύλες με τις οποίες τείνει να προσχώσει τον όρμο στον οποίο εκβάλλει. Ο Αχέρων πηγάζει από τον Τόμαρο μέσω του Ντάλα, αποχετεύει με τον Κωκυτό τα νερά της πεδιάδας της Παραμυθιάς και ρέει στο έδαφος του νομού Πρεβέζης. Μικρότερα υδάτινα ρεύματα εκβάλλουν στους δύο κύριους ποταμούς. Το κλίμα του ν.Θ. παρουσιάζει σχετικά μεγάλη ποικιλία εξαιτίας της γεωγραφικής του θέσης και της πολυμορφίας του αναγλύφου. Τα δυτικά παράκτια τμήματα, από την άποψη του κλίματος, πλησιάζουν προς την περιοχή του Ιονίου, που έχει κλίμα θαλάσσιο· ωστόσο, προχωρώντας προς το εσωτερικό, το κλίμα γίνεται ηπειρωτικό και ορεινό στα ορεινά τμήματα μεγάλου υψόμετρου. Η μέση ετήσια θερμοκρασία στην επιφάνεια της θάλασσας κυμαίνεται μεταξύ 17,5 και 18°C· δηλαδή, η περιοχή είναι θερμότερη από τις ανατολικές περιοχές της Ελλάδας που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος. Ο χειμώνας στα παράκτια τμήματα του νομού είναι σχετικά ήπιος, λόγω των συχνών νότιων και νοτιοδυτικών ανέμων αλλά και λόγω του ότι τα όρη της κεντρικής Ελλάδας προφυλάσσουν την περιοχή από τους ψυχρούς ανέμους και κυρίως από τους βορειοανατολικούς. Στο εσωτερικό, ο χειμώνας είναι δριμύτερος και η θερμοκρασία κατεβαίνει μέχρι και –10°C, ενώ στα ορεινά τμήματα το χιόνι διατηρείται πολλούς μήνες στο έδαφος. Το καλοκαίρι η θερμοκρασία στα παράκτια τμήματα είναι σχετικά ευχάριστη, ενώ στο εσωτερικό είναι υψηλότερη και ενίοτε υπερβαίνει τους 40°C. Η μέση ετήσια νέφωση κυμαίνεται μεταξύ 4 και 4,5 δεκάτων και αυξάνεται προς το εσωτερικό. Η σχετική υγρασία του αέρα παρουσιάζει τη μεγαλύτερή τιμή της πάνω από τους 2,5 βαθμούς της υγρομετρικής κλίμακας. Οι βροχές είναι άφθονες: το ετήσιο ύψος κυμαίνεται μεταξύ 1.000 και 1.200 χιλιοστών στα παράκτια και πεδινά τμήματα, ενώ στα ορεινά συγκροτήματα υπερβαίνει τα 2.000 χιλιοστά. Αυτή η αύξηση των βροχοπτώσεων οφείλεται στις υφέσεις του Ατλαντικού και της δυτικής Μεσογείου, στους νότιους και νοτιοδυτικούς υγρούς ανέμους και τέλος, στις οροσειρές οι οποίες με κατεύθυνση από τα Β-ΒΔ προς τα Ν-ΝΑ αποτελούν φραγμό για τους βροχοφόρους ανέμους. Το χιόνι είναι αραιό στην παράκτια ζώνη, είναι όμως πολύ συχνό στα ορεινά συγκροτήματα. Επικρατούν βορειοδυτικοί και νοτιοδυτικοί άνεμοι κατά τη χειμερινή περίοδο και βορειοδυτικοί και δυτικοί κατά τη θερινή. Οι τελευταίοι είναι τα μελτέμια, τα οποία όμως σε αυτή την περιοχή δεν παρουσιάζουν μεγάλη ένταση. Στις παράκτιες περιοχές, από τον Απρίλιο έως τον Οκτώβριο αναπτύσσεται συχνά το φαινόμενο της θαλάσσιας αύρας. Οικονομία. Βάση της οικονομίας του ν.Θ. αποτελούν η γεωργία, η κτηνοτροφία και τα δάση, καθώς και τα εμβάσματα των μεταναστών. Η γεωργία όμως, με πολύ λίγες καλλιεργούμενες και ελάχιστες αρδευόμενες εκτάσεις έχει χαμηλές αποδόσεις, ενώ η κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα) είναι κυρίως νομαδική. Για την ιστορία του ν.Θ., βλ. λ. Θεσπρωτία. Η Πλαταριά της Θεσπρωτίας, στον ομώνυμο όρμο. Ο Καλαμάς (Θύαμις), ο κυριότερος ποταμός του νομού Θεσπρωτίας, τον οποίο διασχίζει σε όλο του το πλάτος. Η Βροσίνα στα σύνορα μεταξύ των νομών Θεσπρωτίας και Ιωαννίνων. Αεροφωτογραφία της πρωτεύουσας του νομού Θεσπρωτίας, Ηγουμενίτσας (φωτ. ΑΠΕ).